nowrotek zdzisław

Ostatni utopiec


Nagranie prezentuje gwarę cieszyńską regionu Czechowic-Dziedzic. Zasłyszaną powiastkę zapisał i czyta jej fragment, Zdzisław Nowrotek.
Kliknij i odsłuchaj:

Motyw występujący w opowiastce opublikowanej w książce Ostatnie roki potwierdza urodzony w Zabrzegu Antoni Kubis słowami: „Pierwszy raz bajkę „Fyrtum-pyrtum” słyszałem od Neli Fox, która w latach 1946-49 była wychowawczynią w zabrzeskim przedszkolu. (…) Po 70 latach tę bajkę mogłem przeczytać dzięki Panu. (…) Składam gratulacje i podziękowania” (Bielsko-Biała, 2018 rok).

Tekst odczytany w nagraniu audio:

Ostatni utopiec

Downo tymu na Podjaziu, jako w całym Żabim Kraju, w rzycznych plosach i żabiorkach, aże roiło sie od utopców. Do jednego padołu po Pilarskim Stawie, kole Pitlokowego łęgu, splągnół sie z Bajerki utopiec. Zmęczónych ludzi, kierzi wracali z raubczykowanio, ze szwercu, abo i z kręglownie, toploł w kalwocie i wyprawioł ś nimi istne breweryje. Niejedyn, na czworu, z podbitymi ślypiami, dowlók sie do dóm dziepro nad samym ranym.
Kieregoś dnia, a było to w lecie, od Frelichowa zaczło sie mroczyć i prziszła straszno burzowo haja. Pieróny i hrómy waliły roz po roz, aż jedyn piznył prosto do tego stawu, kaj rojber tyn mioł kwatyr. We wale wyrwało dziure i zaczła sie ś niego wylywać woda. Chcący niechcący, utopiec zmuszóny był jóm na drap reperować. Polecioł gibko do piyrszej chałpy, kaj miyszkała Kocurowa Francka, ażeby do zwożynio ziymi pożyczać jaki kary abo i tragacz. Ale znerwióny, zapómnioł jak sie to nazywo i do tej stwory pado tak:
- Bydźcie sómsiadko tacy dobrzi, i pożyczejcie mi na czas niedłógi to wasze, wiycie…, to… fyrtum-pyrtum. Jo se tym jyny cosik-kasik pofyrtóm, a jak już przefyrtóm, tóż zaroz spadki, to fyrtum-pyrtum wóm przipyrtóm.
- Prawicie… fyrtum-pyrtum... Hm… Czy chodzi wóm panoczku o tyn tragacz, co go móm na placu? Ón rychtyk je po to, ażeby kajaki charapuci na niego nafyrtać i do dóm przipyrtać. Tóż ja, tóż przeca, tóż dóm wóm tyn tragacz, to fyrtum-pyrtum… Ale… zarozki…, a co jo bydym z tego miała?
Utopiec poszuścił po kapsach, wyjón wielkigo jak sznuptychla piniądza i doł go babie. A jak już zapłacił, tak porwoł to fyrtum-pyrtum i hónym popyrtoł, ażeby przefyrtać ziymie na tym fyrtum-pyrtum. Francka zaś zaroz poleciała do Jurasiowego sklepu i nazwybiyrała nejlepsze materyje na babski szoty. Letnik i fortuch, żywotek i kabotek, zaposke i przeposke, do tego jeszcze płachty i cychy do spanio.
Jak prziszło babie do płacynio, wyjyna zza paże tego wielkigo piniądza i wielce hónornie podała go sklepniczce. Ta sie na niego podziwała, jeszcze roz przidziwała, zmarszczyła czoło i pyto:
- A cóż też mi to, Francko, dowocie?
Dziwajóm sie baby na tego piniądza, a tu w gości, miast niego, majóm jyny spuczónóm sznuptychle. Tak jóm wyraficzył tyn łoszkliwy hóncwot. Ale, Francka go jeszcze kiesi nauczyła moresu, aże utopek nareszcie mocka sporządnioł.