ZWIASTUN / K s i ą ż k a - w - p r z y g o to w a n iu
Tytuł prezentowanej książki:
S T E L A
słownik gwarowy czechowicki
i rozmowy o tożsamości
Autor: Zdzisław Nowrotek, kontakt e-mail: nowrotek@interia.pl
Kim jesteś i kim nie jesteś w znaczeniu regionalnym, gdy mieszkasz w Czechowicach-Dziedzicach, Zabrzegu, Ligocie, Bestwinie, Goczałkowicach? Jakim językiem mówisz, jakim posługiwali sie Twoi przodkowie? Dla wielu nie jest to już ważne. Inni nadal mocno zakorzenieni są w w miejscu, gdzie żyją. Ile jest Śląska w Pszczyńskiem? Ila Małopolski za Białką? Czy za Bielskiem mieszkają górale? Skąd przybyli Twoi przodkowie? Czy mamy coś wspólnego z Czechami, Niemcami, Austriakami? Co jest faktem, a co stereotypem? Co prawdą, a co mitem? - Wszystkiego dowiesz się z tej 500-stronicowej książki. Autor odpowiada na te pytania nie tylko swoim głosem, a ustami wielu osób, ludzi zwykłych i badaczy, naukowców, żyjących dziś oraz kiedyś. Książka zawiera Słownik gwary cieszyńskiej w odmianie północno-wschodniej, używanej w okolicach Czechowic-Dziedzic, lecz nie tylko. Są tu materiały związane z dziedzictwem (herbowizną) naszej małej ojczyzny i tożsamością jej mieszkańców. Publikacja, poruszając tematykę tożsamości, nie promuje żadnej ideologii.
Praca stara się dokumentować gwałtownie zanikającą gwarę czechowickiego obszaru. Słownik ma strukturę dwustronną, ale także zawiera komponent frazeologiczny oraz etymologiczny, co w jednym słowniku bywa rzadkością. Informacje w słowniku z zakresu etymologii, pochodzenia słów gwarowych są tu w skali dotąd niespotykanej w publikacjach tego typu w naszym regionie. Miejscowa mowa jest także ukazana na tle ogólnej gwary cieszyńskiej oraz dialektu śląskiego, dodatkowo zostało tu zawartych wiele informacji etnograficznych i etnologicznych, mało znanych ciekawostek w formie artykułów, felietonów itp., a także fotografie zabytków, które stanowią materialną spuściznę i cząstkę lokalnej tożsamości. Wiedza tu zawarta oparta została na wielu udokumentowanych źródłach, bogatej bibliografii, zawiera 370 przypisów itp.
Część słownikowa posiada opiekuna naukowego Kamila Czaińskiego, językoznawcy z Instytutu Slawistyki PAN.
Książka znajduje się na etapie korekcyjnym i konsultacyjnym. Niniejsza prezentacja jest jej zwiastunem, widocznym do końca kwietnia 2024 roku.
ROZDZIAŁY:
SPIS TREŚCI
HERBOWIZNA
I POZNAJEMY MOWĘ PRZODKÓW
II WPROWADZENIE DO SŁOWNIKA
III STELA SŁOWNIK GWAROWY CZECHOWICKI,A-Ż
IV ZWROTY, FRAZEOLOGIZMY, POWIEDZONKA
V PIĘTNAŚCIE SŁOWNIKÓW
VI PISZEMY I CZYTAMY GWARĄ
VII JĘZYKOWE SĄSIEDZTWO
VIII O TYM, CO BYŁO
IX CZEGO NIE WYPADA WIEDZIEĆ
X "W ŚŁUŻBIE" HERBOWIZNY
XI DWADZIEŚCIA ZABYTKÓW
XII ANEKS, BIBLIOGRAFIA
słownik gwarowy
A
abo - albo
abo baji - albo też, a nawet
achtlik, achtliczek - kielich wódki 1/8 l, tj. 125 ml |<niem. acht - osiem>
adwyntni - adwentowy: W adwyntnich dniach dziecka chodziły na roraty z lampiónami, bo rano jeszcze było ćma. |<łac. adventus - przyjście>
adyć - przecież
agryz - agrest
ajbiysz - zioło prawoślazu: Starka nazbiyrali na krzipote cały kosz ajbiyszu. |<niem. Eibibsch>
itd.