nowrotek zdzisław

Tu otworzysz i możesz pobrać tekst fragmentu książki:


Zabytki Międzyrzecza i Ligoty
rok wydania 2014





W 2014 roku zrealizowano wspólny projekt przy współudziale Stowarzyszenia Przyjaciół Międzyrzecza oraz trzech parafii: parafii rzymskokatolickiej w Międzyrzeczu, parafii rzymskokatolickiej w Ligocie oraz parafii ewangelicko-augsburskiej w Międzyrzeczu. Autorką części książki, która dotyczy historii i zabytków Ligoty jest Maria Nowrotek, a autorami fotografii Zdzisław Nowrotek i Bartosz Filip Nowrotek. Publikowany w tej witrynie fragment, za zgodą stron, dotyczy zabytków i historii Ligoty.

Ligota
jest miejscowością wchodzącą w skład gminy Czechowice-Dziedzice, powiatu
bielskiego w województwie śląskim. Liczy 4638 mieszkańców.
U początków Ligoty
Początki Ligoty owiane są mgłą tajemnicy. Pierwsza historyczna wiadomość
o jej istnieniu zapisana została w dokumencie z okresu późnego średniowiecza,
w 1452 r. gdy pojawił się pierwszy zapis o istnieniu Ligoty, ziemia śląska, a wraz
z nią Księstwo Cieszyńskie, nie należały już do Polski. Pomimo wielowiekowego
pozostawania Śląska Cieszyńskiego w państwie czeskim i austriackim, osiadła tu
polska ludność zachowała polski obyczaj i mowę. Granicę między Księstwem Cieszyńskim
należącym wówczas do Korony Św. Wacława (Czechy) a Polską stanowiła
rzeka Biała (Białka), która po I rozbiorze w 1772 r. stała się wewnętrzną granicą
monarchii habsburskiej, oddzielając Galicję od Śląska. Natomiast rzeka Wisła
w latach 1742-1918 była prusko-austriacką granicą państwową.
To, że pierwsza wiadomość o Ligocie pochodzi z 1452 r. nie oznacza, że w tym
roku została założona. Istniała już wcześniej, lecz wśród historyków brak jest
zgodności co do określenia nie tylko sposobu jej założenia, ale też czasu jej powstania.
Przyjmuje się, że powstała w czasach wtórnej fali osadnictwa, przeprowadzonej
na tych terenach przez księcia cieszyńskiego.
Dokument z pierwszą wzmianką o Ligocie to spisany 2 lutego 1452 r. w Skoczowie
akt, w którym książę Wacław I zrzeka się Bielska, Grodźca, Iłownicy,
Jasienicy, Ligoty, Mazańcowic, Roztropic i Rudzicy na rzecz brata, księcia Bolesława
II. Ligota musiała być wówczas zagospodarowaną i dochodową posiadłością,
skoro stała się przedmiotem zamiany.
Nazwa
Pierwszy zapis nazwy z 1452 r. ma niemieckojęzyczną formę Elgot. Są znane i inne
zapisy: w 1592 r. - Lgotka, w 1679 r. - Ligota, w 1718 r. - Ellgoth, w 1736 r. - Ligota,
w 1786 r. - Ellgoth, w 1804 r. - Ligota. Nazwy te notowane były w dokumentach
wystawianych w języku niemieckim (Elgot, Ellgoth), łacińskim (Ligota) i czeskim
(Lhotka, Elhota, Elgota). Nazwa ta jest śląską odmianą nazwy miejscowej Lgota,
występującej w Małopolsce i Wielkopolsce, utworzonej od wyrazu "ulga" (wolnizna),
a także od nazwy Lhota występującej w Czechach.
Nazwa Ligota, Lgota oznacza wieś zwolnioną na jakiś czas od ciężarów
pańszczyźnianych, np. czynszu czy naturaliów oddawanych panu feudalnemu.
Ligota w onomastycznej klasyfikacji toponimów to nazwa kulturowa, zawierająca
w sobie informację o prawno-osadniczych stosunkach, to jest o warunkach, na
jakich została założona. Jest związana z kulturą rolną. Jest, jak każda nazwa miejscowa
pochodząca z dawnych czasów, zabytkiem językowym.
Nazwa Elgot zapisana w dokumencie wystawionym w języku niemieckim
oddaje, według historyków, jej mieszaną polsko-niemiecką strukturę etniczną.
Wśród osadników byli zapewne niemieccy koloniści, którzy do sąsiedniego Międzyrzecza
przybyli około 1400 r. i mogli być osadzani również w Ligocie, będącej
własnością tego samego pana feudalnego.
Zagadką jest inna nazwa Ligoty - Targersdorf. Identyfikowana przez historyków
jako Ligota, widnieje w dokumencie wydanym w 1521 r. przez księcia cieszyńskiego
Kazimierza II, nadającym przywilej sprzedaży piwa wytwarzanego
w bielskim browarze mieszkańcom wsi położonych w bielskim okręgu milowym.
Także urbarz wystawiony w Bielsku w 1571 r. notuje tę właśnie nazwę wsi lub
jej części, być może pierwotną, być może oboczną, a być może utworzoną przez
niemieckojęzycznych autorów dokumentów, występującą jednak incydentalnie.